Valët e ftofta dhe koha e ftoftë

Rekomandime për mbrojtjen e shëndetit te popullatës nga valët e ftofta dhe koha e ftoftë në periudhën e dimrit, në rast të temperaturave ekstreme.Mbrojtja e shëndetit të të punësuarëve si dhe rekomandime për punëdhënësit.Grupet e rrezikuara të popullatës  gjatë valëve të ftofta...

Rekomandime

Per mbrojtjen e shendetit te populates nga valet e ftofta dhe koha e ftofte

Ne periudhen e dimrit:

• Vakcinojuni me kohe kunder gripit sezonal(posaqerisht vlen per personat mbi 60 vjeq dhe te semuret kronik).
• Rregullisht pranojeni terapine e dhene dhe konsultojuni me mjekun ame.
• Pini lengje te ngrohta.
• Ushqehuni mjaftueshem,sepse ajo e mban temperaturen trupore.
• Largoju alkoolit,sepse rritet rreziku nga hipotermija.
• Ne rast ftohje dhe qrregullim te frymemarrjes,paraqituni te mjeku I Juaj ame.
• Kontrollojeni kohen dhe prognozen kohore dhe zgjidhni rroba adekuate.

Ne raste te temperaturave te ulta ekstreme:

• Largoju aktivitetit fizik ne hapesire.
• Shfrytezoni rrobete ngrohta te trasha me disa shtresa si dhe kepuce perbore e  akull.
• Kujdes nga shtresat rreshqitese.
• Mendoni  per furnizim me barera  themelore dhe ushqim me heret tu sillen ose pysni shoke ose fqinj per ndihme.
• Mos dilni jashta perveq se kur e keni patjeter.
• Te jeni aktiv dhe levizni ne hapsira te mbyllura,sa me shume qe te mundeni.
• Kontrolloje nxemjen ne banese.Sepaku njera dhome duhet ti plotesoje kushtete parapara(18-21^OC).
• Nese keni mundesi ndihmoni anetaret e familjes ,fqinjet ose shoket te cilet bejne pjese  ne grupet e rrezikuara te populates (te moshuarit ose ata me semundje te mushkerive).
• Nese vereni personte rrezikuar nga koha e ftofte (te pastrehe,Femije ne rrugee te bgjashme) lajmero ne numrin pa pagese 15505.

Informata per grupet e rrezikuara te populates:

• Personat me te moshuar kane nevoje per rrobeme te ngrohta sepse ata krijojne me pak nxehtesi per trupin e tyre.
• Bebet jane me te eksponuara ne ftohje ,prandajduhet te kontrollohen a jane te ngrohta(duart edhe shputat duhet te jene te ngrohta).
• Nese keni semundje te zemres apo mushkerive,largoju ushtrimeve te renda ne temperature te ulta dhe vishunia dekuat (mbrojeni koken tuaj,duartdhe shputat). Merrni barerat rregullisht; nese shfrytezoni inhalator ,inhaloni nga I njejti pa dalur ne te ftohte.
• Nese keni dijabet ,duart dhe shputat e juaja lehte mund te lendohen ose ne kushte ekstremete rrezikohen nga ngrirjet,prandaj kujdes ti mbani te ngrohta.
• Nese keni arthritis,e vereni se I ftofti I keqson simtomet.Ju ndihmon nesei ngrohni nyjet e juaja dhe I pershtatni barerat.
• Kushtoju  kujdes te posaqem atyre qe jetojne vetem.

Banimi dhe ngohja gjate kohes se ftofte:

• Nese vjen deri te nderprerja e ngrohjes gjate temperaturat e ulta ekstreme, temperature e brenshme zvogelohet dhe per disa ore hapsira ftohet.Nese ngrohja vazhdon,do te arrin temperature e brendshme +10°C.
• Gjate temperatures se brendshme+10°C, njeriu I shendoshe mund tam ban temperature trupore nese vishet me rrobe te ngrohta .Me robe dhe qebe,njeriu I shendoshe mundet te flen ne kete temperature.
• Nese temperature bie nen10°C, njerezve u duhet energji te cilen e krijon indi  muscular me qellim te mbajtjes se temperatures trupore.
• Te individet e rrezikuar sugjerohet  temperature e brendshme minimale  prej 20°C, derisa temp prej12°Cllogaritet rrezik per shendetit e te njejteve.
• Gjate temperaturave nen 16°Cekziston rrezik I rritur per infeksione respiratoreи зголемен ризик од респираторни инфекции, derisa gjate temperaturave nen 12°Cekziston rrezik I rritur nga mbingarkesa e sistemit kardiovaskular(Колинс, 1986).
• Pas 2 ore ose me tepe,r ne me pak se  6°C, temperature e brenshme e thelle bie ,ekziston rreziku nga hipotermija.

Rekomandime per perfaqesuesit e veteqeverisjej locale dhe qendrave per pune socijale:

• Siguroni  qendra pranimi per kujdesjen  urgjente te personave nen rrezik nga I ftofti dhe valet e  ftofta.

Ta mbrojme shendetin e te punesuarvene kushte te vales se ftofte.

Mjeku specijalist I medicines se punes duhet ti kete parasysh vendet e punesme rrezik dhe punonjesvete cilet puunojne jashta ne temperature te ulta:

• Mjeku,specijalist I medicines se punes, duhet te jete I informuar adekuat,te jete I trajnuarper akcion,ne kushte te eksponimit te punetoreve  ne temperature te ulta,posaqerisht gjate punes jashta ,ne periudhen e dimrit.
• Rezultatet nga perqindja e rrezikut nga puna ne vendet e ftohta te punes duhet te jene ne qasje te Sherbimit per medicine te punes ,gjate vleresimit te gjendjes individuale shendetesore dhe aftesija punuese e  punetoreve teeksponuar,si dhe vertetimi I masave preventiveper vendet konkrete te punes.
• Sherbimet e medicines se punes, angazhohen nga ana e punedhenesit,kane per obligimkontrollatv shendetesore preventivete punetoreve,te cilet punojne ne kushte me temperature te ulet,sipas Rregullores per llojin,menyren dhe sasine e kontrollimeve preventive shendetesore te punetoreve( Сл.вес.171/2010).

• Sherbimet e medicines se puneskane per obligim te sigurojne  kushte  per infotmata adekuate te punedhenesve dhe punetoreve,te cilet punojne ne kushte me  temperature te ,per ekzistimin e rrezikut  si dhe ndrrmarrjen e masave adekuate per veprime ndaj rrezikut nga temperaturat e ulta.

Rekomandime per punedhenesit:

• Te vednoset politika dhe plani per shperndarje te punesgjate punes ne kushte me ftofjen –temperaturat e ulta.
• Te njohtohemi me kushtet e punes dhe vendin e punes  te cilet jane te rrezikshme
• Te kontrollohen kushtet ene pune ,ne vendin e punes  dhe te nderrmirren masa adekuate per siguri gjate punes.
• Te njohtohen punetoret me me rreziqet nga te cilat jane te eksponuar gjate punes jashta ,ne temperature te ulta si dhe masat qe duhet te nderrmiren  me qellim te mbrojtjes se jetes dhe shendetit te punetoreve.
• Te njoftohen punetoret me shenjatdhe simptomat e semundjeve dhe lendimet te shkaktuara nga ftofti.
• Te sigurohen mjete themelore per ndihme te pare dhe te trajnohen punetoret per dhenje te ndihmes se pare.
• Te keshillohen punetoret per veshje gjate  te ftoftit ,ne lageshti dhe kohe me ere,si dhe veshja ne disa shtresa sipaskushteve te  kohes se ndryshueshme.
• Ne kushte ekstreme te ftofta ,te sigurohen nderprerje te shkurta te punes ne vende te ngrohta.
• Te organizohet puna ne pjesen me te ngrohet te dites dhe te zvoglohetperiudhat e punes jashta.
• Tju ikim ngarkesave dhe lodhjeve te punetoreve ,sepse energjijaeshte e nevojshme per  ruajtjen e temperatures trupore.
• Te shfrytezohet sistemi I alarmit ne qifte ( jo pune individuale),qe njeri punetor te tjetri ti veren  shenjat e rrezikut.
• Te sigurohen lengje te embelsuara te ngrohta.
• Te mbahet mend se punetoret ballafaqohen me rrezik te madh nese perdorin barera,nese kane kondicion te ulet fizik ose nese lengojne nga semundeje siq eshte dijabeti,hipertensioni ose semundje tjera kardiovaskulare.

Rekomandime per te punesuarit:

• Punetoret duhet adekuat te informohen per rreziqet e eksponuara gjate punes jashta ,ne kushte te temperaturave te ulta,si dhe masat qe duhet te nderrmirren me qellim ta mbrojne jeten dhe shendetin e tyre.
• Punetoret duhet te njohtohen me shenjat dhe simptomet e semundjevedhe lendimevenga I ftofti.

• Punetoret duhet te trajnohen per dhenje te ndihmes se pare dhe ti nderrmarrin akcionet qe vijojne:

ü  Menjehere te iu zhvishen rrobet e lagura dhe kepucet.

ü  Pjeset e eksponuara te trupit gradualisht te  ngrohenne temperature te

ü  dhomes.

ü  Te ipet pije e ngrohte nese punetori eshte ne vetedije.

ü  Nese personi eshte pa puls,te reanimohet dhe te thirret ndihma e shpejte.

• Duhet te vishen tesha disa shtresa,komode dhe te ngrohta per kohe te ftofte,te lagesht  dhe me ere,me kapela (me mbrojtese te pjeseve te fytyres ,qafes,,kapele,shall),kepuca adekuate(komode dhe me izolim nga I ftofti dhe lageshtija)Qorapa (2 pale,me miere te jene nga sintetika),doreza(me izolim nga I ftofti dhe lageshtija)
• Duhet te konsumohen sasi te medha te lengjeve te embla, te ngrohta,ti larhohemi pijeve me kofein (kafe)dhe alkool
• Duhet te konsumohen rregullisht ushqim I ngrohte dhe kalorik.

GRUPET E RREZIKUARA TE POPULLATES GJATE KOHES SE VALES SE FTOFTE    

Grupet me te  rrezikuara te popullates, per  komplikime shendetesore jane:

• Te  moshuarit-personat e moshuar jane me  te rrezikuar te perfitojne komplikime ndaj shendetit te tyre si rrezultat I temperaturave te jashtme te ulta per shkak te metabolizmit te tyre te ngadalesuar krahasuar me me te rinjte si dhe levizshmerija e ngadalsuar e tyre.Posaqerisht te rrezikuar jane te moshuarit,te cilet jetojne te vetmuar,te cilet jane te palevizshem,ushqehen joadekuat,marrin barera,te cilet veshtiresojne termorregullimin..
• TE posalindurit dhe femijet– Te posalinduritjene me te rrezikuar nga temperaturat e ulta ekstreme dhe mund te zhvillojne hipotermi shume me shpejte ,si rezultat I madhesise se vogel te trupit te tyre (kane raport te ndryshem te  pjeses siperfaqesore te trupit dhe masesnga te  rriturit) dhe kane  humbje  me te madhe te nxehtesise, si dhe aftesi me te vogel per prodhim te nxehtesise.Femijet kane  mase muskulare me te vogel dhe te ata mundet te shkaktohet ulja e temperatures truporeshume me shpejte  se te te rriturit,gajte kushteve me temperature te njete te jashtme..Sistemi respirator te femijet eshte me I ndishem ndaj veprimit te temperaturave te jashtme prandaj te ata me te shpeshta jane semundjet e traktit respirator.Femijet qe kane edhe semundje percjellesesi astma,jane me te rrezikuar per komplikime nga koha e ftofte.
• Personat e rrezikuar socijal–personat e rrezikuar social  –te cilet nuk kane mundesi ta ngrohin banesen e tyre( rreth 75% nga keta persona jane nga ata qe jetojne te vetem,pa askend),
• Punetoret qe punojne jashta– punetoret e disa profesioneve ,puna e te cileve eshte ne ambient te jashtem siq jane :ndertimtarija ,pylltarija etj .jane me te rrezikuar per perfitimin e komplikimeve shendetesore nga temperaturat e ulta ekstreme.
• Personat me semundje kronike ose personat qe perdorin medikamente te caktuara ose sasi te tepruar te alkoolit.– gjendjet shendetesore ,te cilat shkaktojne hipotermi jane semundjket endocrine si per shembull: hipotiroidizmi,hipopituitarizmi,hipoadrenalizmi,disa lendime te  kokes,dijabeti,(posaqerisht kur ka edhe hipoglikemi).Personat qe kane sftesi te kufizuar fizikenga shkaktare te ndryshem si( thyerje apo aftesi te kufizuar ne zhvillimin e tyre )per shkak te levizshmerise se kufizuarpoashtu jane te rrezikuar nga komplikimet shendetesore.Perdorimi I disa barerave siq jane barbituratetose fenotijazidietj. Sjellin te vezhtiresite ne termorregullim..
• Personat me semundje kardiovaskulare- koha e ftofte  e rrit tensionin e gjakut-rritja e tensionit te gjakut e rrit rrezikun e paraqitjes se sulmeve ne zemer dhe tru.

Personat me semundje respiratore- koha e ftofte e zvoglon rrezistencen ndaj infekcioneve respiratore,e zvoglon funksionin e mushkerive te bardha dhe mundet te aktivizohet konstrikcion bronhijal te astma.