NEVOJAT E NJERËZVE QË JETOJNË ME HIV NË MAQEDONI 2014

Vlerësimi i nevojave të njerëzve që jetojnë me HIV (PLHIV) në Maqedoni është bërë përmes hulumtimit të kryer nga shoqata Hera dhe Së bashku më të fortë me mbështetje të ekspertëve nga TIM instituti- hulumtim, cilësi dhe zhvillim, me qëllim përmirësim dhe kuptim të programeve të reja dhe aktivitete për mbështetje të PLHIV. Hulumtim i ngjashëm është zbatuar edhe në vitin 2009 nga HERA, që lejon identifikimin e tendencave në 5 vitet e fundit. 

 Në periudhën prej 1987-2011 në R. E Maqedonisë janë regjistruar 146 persona të sëmurë nga HIV/AIDS . Në vitin 2012 janë regjistruar 24 raste të reja, a në vitin 2013 janë shtuar edhe 25 raste me HIV/AIDS. Këto numra tregojnë rritjen e infeksioneve HIV në shtet. 

Në këtë hulumtim kanë marrë pjesë 40 persona që jetojnë me HIV, prej të cilëve 31 burra dhe 9 gra me karakteristika të ndryshme edhe sociale. Temat që janë bazuar për këtë hulumtim janë lidhur me ngritjen dhe diskriminimin të cilët ballafaqohen PLHIV, qasja në punë, shërbimet shëndetësore dhe sociale, të drejtat, ligjet dhe politikat të cilat janë të ndryshme, ndryshimet në sociale dhe tjera sfera që ata i konsiderojnë të nevojshme me qëllim të përmirësojnë statutin e tyre, trajtim dhe shëndet seksual dhe riprodhues. 

Këto janë të dhënat nga hulumtimi:

1.    Sinqeriteti për statusin HIV- vetëm 10% nga hulumtimet deri tani nuk e kanë ndarë statusin e tyre HIV me askënd, kurse 43 % nga hulumtuesi kanë deklaruar se me infeksionin e tyre HIV kanë treguar 1-3 personave dhe atë më së shpeshti partnerit, mjekut amë dhe personave tjerë që jetojnë me HIV. Arsyet kryesore për zbulimin e statusit HIV janë:

·          Frika nga diskriminim, gjykimi dhe largimi nga familja, shoqëria;

·          Frika nga humbja e vendit të punës;

·          Frika nga refuzimi i shërbimeve shëndetësore;

·          Frika se me zbulimin, familja do të shqetësohet dhe nuk do të mundë ta përballojë këtë situata;

·          

·         Rreziku nga përhapja e pakontrolluar e informacionit të cilët njëherë do ta zbulojnë statusin.

2.    Shenja e diskriminimit -  si arsye për diskriminim 70% nga personat e anketuar theksojnë se jo informimi i njerëzve për transmetimin e virusit HIV dhe frika që mos ti transmetohet virusi përmes kontaktit të përditshëm. Arsye tjetër për diskriminim është se nëse je HIV pozitiv është turp, dhe prej aty njerëzit nuk duan të jenë të lidhur me personat HIV pozitiv (35%). 

3.    Shkelja e të drejtave – 35% nga të anketuarit kanë dhënë përgjigje pozitive të pyetjes se nëse i është shkelur ndonjë e drejtë si person me HIV. Shërbimet që mungojnë dhe kanë nevojë për PLHIV sipas shpeshtësisë të përgjigjeve të anketuarve janë:

·         Ndihmë sociale dhe përfitimet mbi bazën e statusit HIV pozitiv ( orari i punës i shkurtuar, kushte më të mirë në vendin e punës, sigurim pensional. 

·         Ndihmë dhe përkrahje gjatë punë;

·          Rritja e edukimit të popullatës për HIV dhe për mënyrën e transmetimit të infeksionit;

·         Ndihmë financiare, kujdes shëndetësorë pa pagesë apo kompensim nëse personi nuk është i aftë për punë

·          Ndihma ligjore dhe nevoja për rritjen e sigurisë dhe privatësisë së shënimeve mjekësore dhe të dhënave personale në institucionet;

·         Sjellja e mënyrave të reja dhe mundësia për trajtim;

4.    Frika dhe avtostigma- si rezultat i statusit HIV– 80 % nga të anketuarit të paktën një herë janë ndjerë të turpëruar, fajtor, e kanë fajësuar vetën dhe të tjerët, kanë pasur vetëbesim të ulët dhe ndjenjën që duhet të jetë i dënuar apo kanë pasur ideja për vetëvrasje.  Për shkak të statusit HIV hulumtuesit kanë treguar se këto persona kanë vendosur:

·         Të mos kenë më fëmijë;

·         Të mos martohen;

·         Të izolohen nga familja dhe miqtë;

·         Mos të marrë pjesë në tubimet shoqërore;

·         Ta shmangin klinik shëndetësore lokale;

·         Të mos jenë seksualisht aktiv;

·         Të mos aplikojnë për punë/ përparim;

·         Të shmangin vizitën në spitale;

·         Të largohen nga procesi arsimor;

5.    Testim dhe diagnostikim  - si arsye se pse kanë bërë test HIV, të anketuarit tregojnë:  

·         Vetëm desha që ta dija;

·         Sëmundje apo vdekja e partnerit;

·         Partneri është HIV- pozitiv;

·         Simptoma të dyshuara të AIDS;

·         Infeksione seksuale të transmetueshme;

·         Përgatitje për martesë;

6.    Trajtim dhe terapi – Në momentin e zbatimit të këtij hulumtimi 85% nga të anketuarit kanë deklaruar se përdorin terapi antiretrovirale, kurse vetëm 15 % ende nuk ishin në terapi.

Problemet të lidhura me janë:

·         Dyshimet për qëndrueshmërinë e APT ( frikë te të anketuarit për sigurimin e vazhdueshëm të APT nga ana e shtetit);

·         Nevoja për barna të markave;

·         Nevoja për spektër më të gjerë të barnave në vendet e tjera evropiane;

·          

·         Shpërndarje e centralizuar e АРТ;

·         Edukim jo i mjaftueshëm i personave me HIV për APT dhe mundësia për e efekte të padëshirueshme;

Në lidhje me vështirësitë në qasjen e mbrojtjes shëndetësore ata thonë:

·         Intervali kohor për rritjen e trajnimit;

·         Koha e nevojshme për rritjen e terapisë;

·         Koha për pritjen e kontrollit;

·         Problemet që lidhen me kujdesin spitalor;

·         Shpenzimet e udhëtimit për të ardhur në klinikë;

·         Procedura për rritjen e terapisë;

·          

·         Временскиот интервал на подигање на терапијата;

·         Времето потребно да се одвои за подигање на терапијата;

·         Времето за чекање на преглед;

·         Проблемите поврзани со болничкото лекување;

·         Патните трошоци за доаѓање до клиника;

·         Процедурата за подигање на терапијата;

·         Disponueshmëria e stafit mjekësor.

7.    Të drejtat riprodhuese – 64% kanë deklaruar se kanë  marrë këshillimi nga opsionet për riprodhim pasi kanë qenë të diagnostikuar si HIV pozitiv. 90 % nga të anketuarit kanë treguar problemet në vijim të kenë fëmijë para HIV:

·         Frika nga bartja e HIV-it te fëmija;

·         Mos ekzistimi i pajisjeve laboratorike në shtet për pastrimin e spermës nga virusi HIV;

·         Edukimi jo i mjaftueshëm i stafit mjekësor për mundësinë për riprodhim te personat me HIV;

·         Shenjë potenciale dhe diskriminim i fëmijët përderisa ka status HIV pozitiv;

·          Mungesa për in-vitro  te personat me HIV pozitiv.