10-TË TETORI, DITA BOTËRORE E SHËNDETIT MENDOR 2015 : DINJITETI DHE SHËNDETI MENDOR 

Neni 1 nga Deklarata Universale për të drejtat e njeriut konfirmon se:

“Të gjithë njerëzit lindin të barabartë në dinjitet dhe të drejta”

Preambula e Konventës së OKB-së për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara thotë se:

“...diskriminimi ndaj çdo personi bazuar në personat me aftësi të kufizuara është lëndim i dinjitetit integral dhe vlera personit njerëzor.”

Çfarë është dinjiteti?

Dinjiteti referohet vlerave karakteristike të individit dhe është i lidhur ngushtë me respekt, njohje, vetë –respekt, dhe mundësi për zgjedhje. Mundësia për të jetuar me dinjitet,nga respekti për të drejtat themelore të njeriut të cilat përfshijnë:

• liri nga dhuna dhe abuzimi;
• Liri nga diskriminimi;
• autonomia dhe vetëvendosja;
• kyçja në jetën shoqërore ; dhe
• Pjesëmarrja në hartimin e politikave.

Dinjiteti i shumë njerëzve me kushte të caktuara të shëndetit mendor nuk respektohet    

Njerëzit me probleme të caktuara të shëndetit mendor në mbarë botën përjetojnë stigmë, diskriminim dhe dhunë e llojllojshme që e ndan ata nga dinjiteti i tyre .

Më së shpeshti ata janë të mbyllur në institucione ku janë të izoluar nga shoqëria dhe janë objekt i trajtimit çnjerëzorë dhe poshtërues.

Shumica janë të keqpërdorur fizikisht, seksualisht dhe emocionalisht dhe mospërfillje në spitale dhe burgje, por gjithashtu edhe në bashkësi.

Atyre shpesh u mohohet e drejta për të vendosur për vete. Shumicës prej tyre sistematikisht ju ndërkrehet e drejta për të vendosur për mbrojtjen e shëndetin të tyre mental dhe shërimi, për atë se ku duan të jetojnë dhe për punët e tyre personale dhe financiare. 

Ata nuk kanë qasje në kujdesin e përgjithshëm dhe kujdesit  shëndetësor mental. Si pasoj e saj gjasat janë më të mëdha që para kohe të vdesin në krahasim me popullatën e përgjithshme.

Ata shpesh janë të privuar nga qasja e arsimit dhe nga mundësit për punësim. 

Stigma dhe të kuptuarit e gabuar të shëndetit mendor do të thotë që njerëzit gjithashtu të përballen me diskriminimin në punësim dhe janë të privuar nga mundësia për të punuar dhe për të fituar jetesën.

Ata janë penguar që të marrin pjesë plotësisht në shoqëri.Atyre i është marrë mundësia të marrin pjesë në ngjarjet publike, të votojnëdhe të konkurrojnë për punë publike. Nuk ju jepet mundësi të marrin pjesë në procesin e vendosjes për pyetjet që ju interesojnë, siç është politika e shëndetit mendor  dhe rregullorja ligjore apo reforma të shërbimeve.  

Përveç kësaj, qasja në aktivitete rekreative dhe kulturore shpesh refuzon  njerëzit me probleme të shëndetit mendor.

Njerëzit mund ta përjetojnë ta humbin dinjitetin e tyre në mënyra të ndryshme...

Departamenti im zotëron dhoma të izoluara, dhoma të ngjashme me burgun, ku pacientët i kanë lënë të shtrihen në dysheme të ftohtë betoni mbuluar me urinë dhe feçe pa asgjë që të përdorin për tu mbuluar.

Kam jetuar në një vend shumë të pistë me tualete të  tejmbushura, dyer dhe dritare të thyera, uniforma të shqyera dhe në moment pacientët ishin të lënë lakuriq ... "

                                        -Sylvester Katontоka, Zambia       

"Kurkeni probleme me shëndetin mendor, kjo është një shpatë me dy tehe.Ti je i shënuar. Në shtëpi ke etiket , ti je i etiketuar në sistem, ashtu që juve nuk ju ofrohet dinjitet i madh.

                                                              - Përdoruesi shërbimeve ,UnitedKingdom

“Ne, njerëzit me probleme të shëndetit mendor po përballen me një nivel të lartë të stigmës dhe diskriminimit. Kur jemi të shënuar se kemi probleme me shëndetin mendor, ne përjetojmë mohim të shoqërisë , i humbim vendet e punës, e humbasim prestigjin shoqëror dhe bëhemi të izoluar nga familja dhe shoqëria.

                                                                                  - MatrikaDevkota, Nepal

Si mund ti promovojmë të drejtat dhe dinjitetin e personave me probleme të shëndetit mendor?

Në sistemin e shëndetit mendor duhet të sigurojmë mbështetje më të mirë dhe kujdes për personat me probleme të shëndetit mendor, me:

Ö    Sigurimi i nevojave për komunitetin që e përfshinë qasjen e rindërtimit e cila inspiron shpresë dhe i mbështet njerëzit që ti arrin qëllimet dhe aspiratat e tyre;

Ö    Respekti për autonominë e popullit, duke përfshirë të drejtën për të sjell vendimet e tyre në lidhje me trajtimin dhe kujdesin e tyre; dhe

Ö    Sigurimi i qasjes në kujdes cilësor që promovon të drejtat e njeriut, i përgjigjet nevojave të njerëzve dhe të respektojnë vlerat e tyre, zgjedhjet dhe preferencat.

Në komunitet, ne duhet të:

Ö    Ti mbështetim njerëzit me probleme shëndetësore të marrin pjesë në jetën shoqërore dhe ti njohim vlerat e kontributit të tyre;

Ö    Ta respektojmë anatominë e tyre të vendosin për vete, duke përfshirë jetën e tyre dhe çështjet e tyre financiare;

Ö     Ti sigurojmë qasje në punë, arsim, strehim, ndihmë sociale dhe tjera mundësi;

Ö     Ti kyçim njerëzit në procesin në marrjen e vendimeve për çështjet që i prekin ato, duke përfshirë politikën, legjislacionin dhe reformat e shërbimeve shëndetësore që lidhen me shëndetin mendor. 

Përgatiti: d-r Melek Osman, Branka Krstev punëtor social i diplomuar

E marrë nga:http://www.who.int/